Բջջի Օրգանոիդներ

Օրգանոիդներ կամ օրգանելներ(լատ՝ organella, հունարեն ՝ opvavov — գործարան, օրգան բառի նվազականը) կոչվում են ցիտեպւլիզային  մասնագիտացված մասերը, որոնք ունեն որոշակի կառուցվածք և կատարում են բջջի այս կամ այն գործառնությունը։ Էլեկտրոնայրն մանրադիտակի  օգնությամբ պարզվել են օրգանոիդների կառուցվածքի բոլոր մանրամասները։

Օրգանոիդներն են՝

• Էնդոպլազմային ցանց
• Գոլջիի համալիր
• Ռիբոսմներ
• Միտոքոնդրիում
• Ցետրիոլներ
• Լիզոսմոներ
• Պլաստիներ
• Վակուոլներ
• Նեռաուկներ
• Բջջակորիզ
• Ցիտոպլազմա
• Քլորոպլաստ

Էնդոպլազմային ցանցը խողովակների, խորշերի կամ բշտաձև մանր հատիկների մի բարդ համակարգ է՝ կազմված լիպոպրոտեիդների 7,5 նմ տրամագծով երկու շերտերի թաղանթից։ Էնդ. ցանցը ունի մինչև 50 նմ երկարություն։ Խողովակներն ու խորշերը խորշերը կազմում են մի ճյուղավոր, ամբողջ բջջապլազմայի մեջ ներթափանցված ցանց, որը պայմանավորում է նրա անվանումը։ Նա առավել զարգացած է այն բջիջներում, որոնցում սպիտակուցիսինթեզը ավելի ակտիվ է ընթանում (երիտասարդ բջիջներում, գեղձերի բջիջներում), և, ընդհակառակը, թույլ է զարգացած այն բջիջներում, որոնցում ոչ մեծ քանակությամբ սպիտակուց է սինթեզվում (լիմֆատիկ հանգույցների բջիջներում, փայծաղի բջիջներում)։ Էնդոպլազմային ցանցը լինում է հարթ կամ ողորկ և հատիկավոր։ Հարթ էնդ. ցանցի արտաքին շերտը հարթ է, այսինքն զուրկ է ռիբոսոմներից, իսկ հատիկավոր էնդ. ցանցի արտաքին շերտը գրանուլյար է՝ հատիկավոր։ Այդ հատիկները, որոնց տրամագիծը հասնում է մինչև 15 նմ, հարուստ են ՌՆԹ-ով և կրում են ռիբոսոմներ անվանումը։ Հարթ էնդ. ցանցի վրա կան ճարպեր և մոնոսախարիդներ սինթեզող ֆերմենտային համակարգեր, իսկ ռիբոսոմներկրող էնդոպլազմային ցանցի վրա՝ սպիտակուցներ սինթեզող համակարգեր։

Գոլջիի ապարատ, էնդոպլազմային ցանցիհետ սերտորեն կապված հարթ, միաշերտ մեմբրաններից կազմված խորշեր, խողովակների, ակոսների և բշտիկների համակարգ է, որտեղ ձևավորվում են լիզոսոմները, վակուոլները և սեկրետները, ընթանում է կուտակվում և դուրս են բերվում փոխանակության նյութերը։ Գոլջի կոմպլեքսը մասնակցում է պլազմային թաղանթիգոյացմանը։ Գոլջիի ապարատի ֆունկցիան էնդոպլազմային ցանցի թաղանթների վրա սինթեզված սպիտակուցների, ածխաջրերի, լիպիդների մոլեկուլների կուտակումն է և փաթեթավորումը։ Բացի դրանից, այստեղ սինթեզվում են լիպիդներ և ածխաջրեր (պոլիսախարիդներ):

1889 թ. հայտնաբերել է իտալացի Կամիլիո Գոլջին։

Ռիբոսոմները բջջային ամենափոքր օրգանոիդներն են, սովորական լուսային մանրադիտակով անտեսանելի։ Պրոկարիոտ բջիջների ռիբոսոմների տրամագիծը 20 նմ, իսկ էուկարիոտիկ բջիջներինը՝ 25-30 նմ է։ Ռիբոսոմների հայտնաբերումը և նրանց ուսումնասիրությունը հնարավոր դարձավ միայն էլեկտրոնային մանրադիտակի օգնությամբ։

Ռիբոսոմների մեծ մասը տեղավորված է հատիկավոր էնդոպլազմային ցանցի թաղանթի վրա խմբերով՝ 5 և ավելի/ առաջացնելով յուրովի շղթա, որում միմյանց են միանում ի-ՌՆԹ-ի թելանման մոլեկուլներով։ Այդ խմբի ռիբոսոմները կոչվում են պոլիռիբոսոմներ կամ պոլիսոմներ։

Իսկ որոշ ռիբոսոմներ ցիտոպլազմայում գտնվում են ազատ վիճակում։

Ռիբոսոմներ կան նաև միտոքոնդրիումներում, պլաստիդներում։ Յուրաքանչյուր բջջում կա մի քանի հազար ռիբոսոմ։

Ռիբոսոմները գնդաձև են և կազմված երկու ենթամիավորներից՝ մեծ և փոքր։ Նրանց քանակը շատ մեծ է, հասնում 6-10000-ի։ :Ռիբոսոմների քանակը զգալիորեն մեծանում է ուժեղ աճող բջիջներում։ Սպիտակուցի սինթեզի ինտենսիվության անկման դեպքում՝ օրինակ քաղցի ժամանակ, ռիբոսոմների քանակը խիստ ընկնում է։

Պլաստիդների, քլորոպլաստների, միտոքոնդրիումների ռիբոսոմները ցիտոպլազմային ռիբոսոմներից մանր են և հիշեցնում են բակտերիալ ռիբոսոմներ։

Միտոքոնդրիումները հարուստ են սպիտակուցներով, պարունակում են լիպիդներ և ոչ մեծ քանակությամբ ՌՆԹ։ Էլեկտրոնային մանրադիտակի տակ երևում է միտոքոնդրիումների երկու շերտից կազմված՝ 10-25 նմ թաղանթը։ Արտաքին թաղանթը հարթ է, դրանում քիչ են սպիտակուցները։ Ներքին թաղանթն առաջացնում է բազմաթիվ ծալքեր կամ ներփքումներ՝ կատարներ (կրիստաներ), որոնք ուղղված են դեպի միտոքոնդրիումի ներքին խոռոչը։ §Կրիստաներ¦ բառը առաջացել է լատիներեն §կրիստ¦-ելուստ, սանր բառից։ Թաղանթներից յուրաքանչյուրը կազմված է երեք շերտից՝ երկու շերտ սպիտակուցային մոլեկուլներից և մեկը՝ միջինը, ճարպային մոլեկուլներից։ Որքան ակտիվ է տեղի ունենում այն նյութերի սինթեզը, որոնք պահանջում են մեծ էներգիա, այնքան ուժեղ են զարգացած և խիտ են կրիստաները միտոքոնդրիումներում։ Այդ պատճառով էլ ենթադրվում է, որ նրանք սերտորեն կապված են մակրոէրգիկ նյութերի սինթեզի հետ։ Կատարների մակերեսին կա ԱԵՖսինթեզող ֆերմենտների շղթա, որտեղ և կատարվում է ԱԵՖ-ի սինթեզ, իսկ արտաքին մեմբրանում՝ ճեղքում։^[3] Ներքին թաղանթով սահմանափակված տարածությունը անվանում են մատրիքս։ Մատրիքսում են գտնվում՝

• Կրեբսի ցիկլին մասնակցող ֆերմենտների մեծամասնությունը,
• միտոքոնդրիալԴՆԹ
• ՌՆԹ
• ռիբոսոմներ։

Միտոքոնդրիումների արտաքին և ներքին թաղանթների մակերեսին, հատկապես կրիստաների մակերեսին, ինչպես նաև ներքին խոռոչում տեղավորված են մեծ քանակությամբ տարբեր ֆերմենտներ, որոնց հետ կապված է նրանց գործունեությունը։ Միտոքոնդրիումները բազմանում են կիսվելով և ապրում են մոտ 10 օր։ Միտոքոնդրիումում պարունակվող ԴՆԹ-ն օղակաձև է և տարբերվում է կորիզային ԴՆԹ-ից։

Ունի մեկ թաղանթ, ձևավորվում է Գոլջի կոմպլեքսում կամ էնդոպլազմային ցանցում, պարունակում է 30-ից ավելի տարբեր ֆերմենտներ՝ հիդրոլազներ։0,2-0,4 մկմ չափերով, միաթաղանթ բշտիկաձև օրգանոիդներ են։ Լիզոսոմների թաղանթում տեղադրված են փոխադրիչ-սպիտակուցների մոլեկուլները, որոնք լիզոսոմից ցիտոպլազմա են տեղափոխում հիդրոլիզի ենթարկված նյութերը։ Լիզոսոմները բաժանվում են նախալիզոսոմների, բուն լիզոսոմների և հետլիզոսոմների։

Լիզոսոմները թթվային միջավայր ունեցող օրգանոիդներ են, որոնք պարունակում են բազմաթիվ քայքայող ֆերմենտներ։ Լիզոսոմները հայտնաբերված են միայն կենդանական բջիջներում և պատասխանատու են բջջում հայտնաբերված տարբեր նյութերի, օրգանոիդների քայքայման համար։ Լիզոսոմները պատված են միաշերտ թաղանթով, նրանց չափսը և տեսքը փոփոխական է, սակայն հիմանկանում նրանք ունեն 0,5 մմ տրամագիծ։ Լիզոսոմային մեմբրանի լյումենային «ներքին» հատվածի մեմբրանային սպիտակուցները գլիկոզիլացված են, ինչի շնորհիվ առաջանում է կարբոհիդրատային ծածք, որը պաշտպանում եմ մեմբրանային սպիտակուցները լիզոսոմային պրոտեազներից։ ԱԵՖ-կախյալ պրոտոնային պոմպը ապահովում է լիզոսոմների ներսում թթվային միջավայրը (pH 4.0–5.0)։ Թթվային միջավայրն անհրաժեշտ է մակրոմոլեկուլների էնզիմատիկ ճեղքման համար, որն ապահովվում է թթվային հիդրոլազների ակտիվացմամբ, ինչպես նաև թթվային միջավայրում մակրոմոլեկուլների դենատուրացիայի շնորհիվ։ Մակրոմոլեկուլների քայքայումից առաջացած միացությունները տեղափոխվում են դեպի ցիտոպլազմ, որտեղ մասնակցում են տարբեր սինթետիկ պրոցեսների, կամ արտազատվում են բջջից։

Վակուոլներ (ֆր.՝ vacuole, լատ.՝ vacuole՝ դատարկ), խոռոչներ բուսական, կենդանական և միաբջիջ օրգանիզմների բջիջներում։ Որոշ նախակենդանիների, բազմաբջիջ անողնաշարավորների (սպունգներ, աղեխորշավորներ, թարթիչավոր որդեր և այլն) և բարձրակարգ կենդանիների ֆագոցիտներին հատուկ են մարսողական ֆերմենտներ

պարունակող մարսողական վակուոլներ։ Բարձրակարգ կենդանիների մյուս բջիջների վակուոլները պարունակում են աղեր, ֆերմենտներ և նյութափոխանակության արգասիքներ։ Բազմաթիվ միաբջիջ օրգանիզմներ ունեն նաև կծկվող կամ բաբախող վակուոլներ, որոնք պարբերաբար արտաքին միջավայր են նետում իրենց պարունակությունը։ Նախակենդանիների կծկվող վակուոլները հիմնականում ծառայում են օսմոտիկ ճնշման կարգավորման և քայքայման արգասիքների արտազատման համար։ Բուսական բջիջների վակուոլները ցիտոպլազմայից բաժանվում են կիսաթափանցիկ թաղանթով, պարունակում են շաքարներ, ալկալոիդներ, դաբաղանյութեր և այլն, օսմոսի ուժի շնորհիվ ապահովում են ջրի և սննդանյութերի մուտքը բջիջ, ստեղծում բջիջների ու հյուսվածքների մեխանիկական լարվածություն (Տուրգոր)։ Բջջի աճմանը զուգընթաց վակուոլներն աճելով միավորվում են մեկ մեծ վակուոլում։

Տարբերում են.

• սննդառական կամ տրոֆիկ ներառուկներ
• սեկրետոր ներառուկներ
• էքսկրետոր ներառուկներ։

Սննդառական ներառուկները պարունակում են պահեստային սննդանյութեր, ինչպես, օրինակ, օսլայի, սպիտակուցի հատիկներ, ճարպի կաթիլներ՝ բուսական բջիջներում, գլիկոգեն և ճարպ՝ կենդանական բջիջներում։

Հեղուկ ներառուկ

Սեկրետոր ներառուկները բնորոշ են գեղձային տիպի բջիջներին։ Նրանք համարվում են հորմոններ և կարգավորում են օրգան-համակարգերի ֆունկցիան։^[2]

Էքստրեկտոր ներառուկները բուսական և կենդանական բջիջների նյութափոխանակության վերջնական արգասիքներ են։

Գոյություն ունեն նաև հատուկ նշանակություն ունեցող ներառուկներ, օրինակ, էպիթելի բջիջներում մելանին գունանյութն, որն ունի պաշտպանիչ նշանակություն, էրիթրոցիտներում հեմոգլոբինը թթվածնի և ածխաթթու տեղափոխման դեր է կատարում։

Ներառուկներ են նաև պիգմենտները, որոնք նույնպես հատիկավոր են

Երկրաչափություն

9․ Ա) A (2 ; 7)

B (-2 ; 7)

AB = √(2+2)² + 0²=4

Բ) A (-5 ; 1)

B (-5 ; -7)

AB = √0² + 8² = 8

10. M (4 ; 0)

N (12 ; -2)

P (5 ; -9)

AB = √(4 — 12)² + 2² = √68

BC = √(2 — 5)² + (-2 + 9)² = √98

CA = √(5 — 4)² + (9 — 0)² =√9

11) A ( 2 ; 3)

B (x ; 1)

AB = √(2 — x)² + (3-7)² = 2

√(2 — x)² + 4 =2

Երկրաչափություն

5.

A (0;0)

B (5;0)

C (12; -3)

D (7; -3)

6.

A	(2; -3)	(-10; -11)	(0; 1)	(0; 0)	(c; d)	(3; 5)	(3t + 5,7)	(1; 3)
B	(-3, 1)	(4; 7)	(6; -11)	(-3; 7)		(3; 8)	(t + 7, -7)
M	(-8; 5)	(-3; -2)	(3; 5)	(-6; 13)	(a; b)			(0, 0)

La famille d’Amandine

Adjectifs possessifs

Mon famille

Իմ անունը Բոբ է։ Իմ ծնողներն ունեն երեք երեխա ՝ իմ եղբայրը, իմ քույրը, և ես։ Մենք ունենք տուն Բոստոնի մոտակայքում։ Իմ տունը շատ հարմարավետ է։ Մեր հարևաններից շատերը կանադացի-ֆրանսիացի են։ Ի՞սկ դու։ Որտե՞ղ ես ապրում։ Քա՞նի երեխա ունեն քո ծնողներտ։ Ու՞նի քո քույրը ընկեր։ Դու սիրում ե՞ս քո ընկերոջը։

Դասարանական և տնային առաջադրանք, հանրահաշիվ, 19․10․2022

216․ ա) ax⁴+bx²+c=0

217. ա) x⁴ = (t²)²

բ) a⁶ = (t³)²

գ) y⁸ = (t⁴)²

դ) m10 = (t⁵)²

218. ա) x⁴ + 2x² + 1 = 0

նշ․ x² = t x⁴=t²

t²+2t+1=0

բ) m⁴ — 3 + 2x² = 0

նշ․ x² = t x⁴=t²

t² + 2t — 3 = 0

գ) 4y² — 7y⁴ = 0

նշ․ x² = t x⁴=t²

-7t² + 4t = 0

դ) 15 — x⁴ + 2x² = 0

նշ․ x² = t x⁴=t²

-t² + 2t + 15 = 0

ե) x⁶ — 3x³ + 2 = 0

նշ․ x² = t x⁴=t²

t² — 3t + 2 = 0

զ) y⁸ — 4 =0

նշ․ y⁸ = t

t — 4 = 0

219. ա) x⁴ — 3x² + 2 = 0

նշ․ x² = t x⁴=t²

t² — 3t + 2 = 0

D = 9 — 4 * 1 * (2) = 1

[t = -b + √D/2a = > 3 + 1/2 = > 2 = > [x² = 2 = > [ x = √2
[t = -b — √D/2a = > 3 — 1/2 => 1 = > [x² = 1 = > [ x = √-2
[ x = √1
[ x = √-1

բ) x⁴ — 10x² + 9 = 0

նշ․ x⁴ = t² x² = t

t² — 10t + 9 = 0

D = 100 — 4 * 9 = 64

[t = -b + √D/2a = > 10 + 8/2 = > 9 = > [x² = 9 = > [ x = 3
[t = -b — √D/2a = > 10 — 8/2 = > 1 = > [x² = 1 = > [ x = -3
[ x = 1
[ x = -1

Les membres de la famille

prononciation 🇫🇷	🇬🇧
la famille	[famij]	the family
les parents (m)	[paʀɑ̃]	the parents
la mère	[mɛʀ]	the mother
le père	[pɛʀ]	the father
les enfants (m)	[ɑ̃fɑ̃]	the children
la fille	[fij]	the daughter
le fils	[fis]	the son
la sœur	[sœʀ]	the sister
le frère	[fʀɛʀ]	the brother
la sœur aînée	[sœʀene]	the elder sister
le frère aîné	[fʀɛʀene]	the elder brother
la demi-sœur	[d(ə)misœʀ]	the half-sister
le demi-frère	[d(ə)mifʀɛʀ]	the half-brother
la sœur cadette	[sœʀkadɛt]	the younger sister
le frère cadet	[fʀɛʀkadɛ]	the younger brother
la grand-mère	[gʀɑ̃mɛʀ]	the grandmother
le grand-père	[gʀɑ̃pɛʀ]	the grandfather
les petits-enfants	[p(ə)tizɑ̃fɑ̃]	the grandchildren
la petite-fille	[p(ə)titfij]	the granddaughter
le petit-fils	[p(ə)titfis]	the grandson
la tante	[tɑ̃t]	the aunt
l’oncle	[ɔ̃kl]	the uncle
la nièce	[njɛs]	the niece
le neveu	[n(ə)vø]	the nephew
la cousine	[kuzin]	the cousin
le cousin	[kuzɛ̃]	the cousin
les beaux-parents	[bopaʀɑ̃]	the parents-in-law
la belle-mère	[bɛlmɛʀ]	the mother-in-law
le beau-père	[bopɛʀ]	the father-in-law
la belle-sœur	[bɛlsœʀ]	the sister-in-law
le beau-frère	[bofʀɛʀ]	the brother-in-law
la belle-fille	[bɛlfij]	the daughter-in-law
le gendre	[ʒɑ̃dʀ]	the son-in-law

EXERCICE :

1. C’est le mari de ma belle-mère. Qui est-ce ?

C’est mon beau-pere.

1. C’est le père de mon père. Qui est-ce ?

C’est mon grand-pere.

1. C’est le mari de ma tante. Qui-est-ce ?

C’est mon o’ncle.

1. C’est le fils de mon oncle. Qui-est-ce ?

C’est mon nevou.

1. C’est le frère de ma femme. Qui-est-ce ?

C’est mon le beau-frere.

1. C’est la soeur de ma femme. Qui-est-ce ?

C’est mon le belle-seour.

1. Ce sont les parents de mon mari. Qui-est-ce ?

Ce sont mes beaux-parents.

1. C’est la mère de ma mère. Qui-est-ce ?

C’est mon grand-mère

1. C’est la fille de ma grand mère. Qui-est-ce ?

C’est ma mere.

1. C’est le frère de ma cousine. Qui-est-ce ?

C’est mon cousin.

un stylo	mon stylo	ton stylo	son stylo	leur stylo	votre stylo	notre stylo
un livre	mon livre	ton livre	son livre	leur livre	votre livre	notre livre
une balle	ma balle	ta balle	sa balle	leur balle	votre balle	notre balle

un stylo	mes stylos	tes stylos	ses stylos	leurs stylos	vos stylos	nos stylos
un livre	mes livres	tes livres	ses livres	leurs livres	vos livres	nos livres
une balle	mes balles	tes balles	ses balles	leurs balles	vos balles	nos balles

Հայոց Լեզու

և

Եվ ես, և հայրս, և մայրս ապրում ենք նույն տանը:

Ես գնացի տուն, և մայրիկս հաց պատրաստեց:

Նա պատմեց դասը, և դասատուն նրան գովեց:

ու

Ու՝ Պողոսն, ու՝ Վահանը սովորում են նույն դպրոցում։

Պողոսը դպրոց գնաց, ու տնօրենը ներեց իր ուշացումը:

Ես մտա խանութ, ու գանձապահն ինձ բարևեց։

կամ

Կամ կգնայի տուն ոտքով, կամ մայրիկս կգար իմ հետևից:

Նա պիտի ինքնույրուն կատարեր առաջադրանքը, կամ Պողոսն իրեն պիտի օգներ։

Ես կհասնեի ժամանակին, կամ դասատուն ինձ բացակա կդներ:

English Homework 19.10.2020

Homework for 19.10.2022
NEF Grammar slide 134 2A a, b, 2B a, b

a. Correct the mistakes in the highlighted phrases.

1. He left quite early, but he hasn’t arrived.

2. We didn’t saw each other since we left school.

3. Have you ever written a poem?

4. She has never been to Istanbul.

5. I lent him 50 euros last week, but he hasn’t paid me back yet.

6. I don’t see them often, but I know them since ten years.

7. What year did you left school?

8. We’re lost. We’ve already have been down this road twice.

9. I sent her an email last week, but she didn’t reply yet.

10. They’re living in this house since 1890

b. Complete the dialogues with the past simple or present perfect.

1. A How long you have been at university?

B I started two years ago. I’m in my third year now.

A Do you live with your parents?

B I lived with them for the first two years but then
I moved into a student hostel last September and
I live there since then.

2. A Did your brother find a job yet?

B Yes, he just started to work in a hotel.

3. A Have you ever been to Nobu — that new Japanese restaurant?

Yes, we went there for my birthday.

A What was it like?

B The food was fantastic, but it coasted a fortune!

a. Make sentences with the present perfect continuous.

1. How long been they go out together?
2. I have been studying English for two years
3. He hadn’t been feeling very well recently.
4. You have been reading that book for a months!
5. Have you been waiting a long time?
6. We haven’t spend to much time together
7. How long she been living here?
8. I had been renting this flat for three years.
9. The lift hasn’t working in 10 o’clock.
10. Have she been working here a long time?

1. A Your eyes are red. Have you been crying?
B Yes. I watched a sad film.

2. A It’s very late. Why aren’t you in bed?
B I can’t sleep. That dog has been barking for the last two hours.

3. A You look tired.
B I know. I hadn’t sleep well recently.

4. A Wow! You’ve bought a lot of things!
B Yes, we‘ve been shopping all day

5. A You look hot! What have you been doing?
B I played in the garden with the children.